Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów
Z Genepedia
To jest zalążek artykułu Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów. Możesz go rozwinąć i uzupełnić lub poddać weryfikacji. Jeśli uznasz że artykuł jest kompletny zaznacz ten fakt w Dyskusja:Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów o dokumencie.
Tłumaczenie z j. łac. – Budowa aktów
- Strona jest poświącona rozwojowi ogólnych zasad budowy aktów metrykalnych oraz ukazaniu różnych nietypowych przypadków ich zapisu wraz z komentarzem jak należy sobie w takich sytuacjach radzić.
Spis treści[ukryj] |
KALENDARIUM
Okres przedrozbiorowy
- Księgi prowadzone w języku łacińskim.
- 1459r. – Synod Krakowski
- Zaleca prowadzenie ksiąg metrykalnych.
- 1506r. – Synod Poznański
- Zaleca prowadzenie ksiąg metrykalnych.
- 1563.11.11 – Sobór Trydencki
- Wprowadził obowiązek zapisywania udzielanych w parafiach rzymskokatolickich ślubów i chrztów. Obowiązek prowadzenia ksiąg spoczywał na proboszczach. Prawo małżeńskie zostało unormowane w ramach dekretu Tametsi dubitandum. Ustalić
- Każdy wpis dot. chrztu miał zawierać:
- - imię i nazwisko dziecka,
- - datę uroczystości,
- - imiona rodziców,
- - imiona i nazwiska rodziców chrzestnych
- - dane dotyczące osoby udzielającej chrztu.
- Każdy wpis dot. chrztu miał zawierać:
- Każdy wpis dot. ślubu miał zawierać:
- - dzień, miesiąc, rok i miejsce zawarcia małżeństwa,
- - imion nowożeńców,
- - świadków ślubu.
- Każdy wpis dot. ślubu miał zawierać:
- 1579-1602 – Polskie Synody Potrydenckie
- Wprowadziły obowiązek rejestracji parafialnej ochrzczonych i zaślubionych, obwarowując go jednocześnie bardzo wysoką karą dziesięciu grzywien.
- 1601r. - Synod Krakowski
- List pasterski zawierał formuły dla narracyjnych (Warsztaty TGCP). Wyjaśnić
- 1607r. – Synod Prymacjalny Piotrkowski
- Przewodniczył mu kardynał prymas Bernard Maciejowski. Synod nakazał prowadzenie w parafiach ksiąg ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, komunikujących na Wielkanoc oraz statystyki parafialnej, podając równocześnie szczegółowy formularz dla poszczególnych wpisów metrykalnych. Ustalić
- 1614r. – Rytuał Rzymski
- Wydany przez papieża Pawła V. Nałożył na proboszczów parafii rzymskokatolickich obowiązek prowadzenia pięciu kategorii ksiąg metrykalnych: ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, zmarłych i tzw. status animarum, czyli ksiąg zawierających wykazy parafian. Określono jednocześnie szczegółowo formę i treść poszczególnych wpisów. Ustalić
- 1631r. – Rytuał Piotrkowski
- Nałożył obowiązek prowadzenia ksiąg zgonów we wszystkich diecezjach i archidiecezjach polskich.
- 1641r. – Synod Łucki biskupa Gembickiego
- Nakazał proboszczom osobiste dokonywanie wpisów.
- 1733r. – Synod Płocki
- Ustalił, że księgi metrykalne dla większej wiarygodności powinny być na wszystkich stronicach liczbowane, a poszczególne wpisy numerowane według dat.
- 1742r. – Synod Żmudzki
- Zajął się sprawami zabezpieczenia ksiąg metrykalnych przed zniszczeniem. Polecił on proboszczom, by dawne metryki odsyłane były do archiwum diecezjalnego. Na początku każdej księgi powinno znaleźć się poświadczenie archiwisty o przyjęciu jej w depozyt. Jak dowodzi praktyka polecenie to nie było wpelni wykonywane do kresu międzywojennego.
- 1761 i 1765r. – Zarządzenia arcybiskupa lwowskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego (dot. diec. Przemyskiej?)
- Nakazywało proboszczom sporządzanie odpisów metrykalnych i przesyłanie ich do kurii arcybiskupiej celem zabezpieczenia. Przepisy te dotyczyły jednak tylko metryk chrztów, podczas gdy pozostałe księgi miały być pieczołowicie przechowywane w jednym egzemplarzu w miejscowym archiwum parafialnym.
- Zalecenie późniejszych synodów polskich kładły główny nacisk na staranne i oddzielne prowadzenie trzech kategorii ksiąg (chrzty, śluby i zgony)
- Źródło
- AGAD - Księgi metrykalne parfii wyznania rzymskokatolickiego z diecezji Przemyskiej z lat: 1590, 1600-1943
- Do wykorzystania
- http://baza.archiwa.gov.pl/sezam/index.php?l=&mode=show&zespoly_id=5784&word=Raciąż&word2=
Okres zaborów
- W okresie rozbiorów kościelna rejestracja metrykalna nabrała charakteru urzędowej ewidencji ruchu ludności, w związku z uznaniem jej za akta stanu cywilnego. Sprawę prowadzenia i zabezpieczenia ksiąg metrykalnych przejęły w swoje ręce państwa zaborcze, wydając stosowne przepisy.
Zabór austriacki (Galicja)
- Księgi prowadzone w języku łacińskim.
- 1784.02.20 - Patent cesarski względem metryk chrztu, slubów i pogrzebów
- Stanowił podstawę prawną nowych regulacji względem metryk chrztu, slubów i pogrzebów. W oparciu o niego przeprowadzono reformę formularza ksiąg metrykalnych. Zaniechano wówczas dawnej staropolskiej formy wpisów opartej na Rytuale Rzymskim (1614r.?) i Rytuale Piotrkowskim (1631r.?). Więcej na ten temat w artykule pt. Przepisy prawne dotyczące prowadzenia ksiąg metrykalnych w Galicji zamieszczonym w zeszycie Prace Historyczno-Archiwalne T. 3 str. wyszukiwarki 33/272. W przypisach do tego artykułu zamieszczono wykaz wszystkich aktów prawnych obowiązujących w Galicji. Natomiast instrukcję XVIII wieczne instrukcje wypełniania ksiąg parafialnych wydaną na podstawie powyższego patentu można znaleźć na stronie PomTG, Genealogia Drożdżeńskich oraz TGCP - Warsztaty z łaciny
- 1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie
- Ogłoszone przez konsystorze biskupie we Lwowie, Przemyślu i Tarnowie nakładało na proboszczów parafii obowiązek prowadzenia trzech odmiennych rejestrów: ksiąg urodzonych, ksiąg ślubów i ksiąg zgonów. Wpisy powinny być dokonywane w języku łacińskim, osobno dla każdej wsi wchodzącej w skład parafii. Była to nowość w stosunku do ksiąg staropolskich, które w jednym tomie zawierały zapisy dla całe parafii.
- 1788r. - Rozporządzenie nadworne
- Dotyczące ziem polskich w granicach zaboru austriackiego, nakazywało proboszczom odsyłać kopie metryk do kurii biskupich.
- 1792.03.15 - Patent cesarski
- Proboszczowie parafii zostali mianowani urzędnikami stanu cywilnego. Tak więc każdy proboszcz prowadzący akta stanu cywilnego był równocześnie podległy władzy kościelnej i państwowej.
- 1796.08.09 - Dekret
- Duchowni będący pracownikami konsystorzy biskupich zostali mianowani urzędnikami stanu cywilnego.
- 1797 i 1803.07.06 Dekrety guberniane
- Nowe zasady prowadzenia metryk wprowadzono na tereny zabrane przez Austrię w wyniku trzeciego rozbioru Polski.
Księgi urodzeń (Liber notorum)
- 1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie
- Zapisy w księdze winny obejmować:
- - rok, miesiąc i dzień urodzenia,
- - numer domu (numer konsygnacyjny),
- - imię dziecka,
- - religia,
- - płeć,
- - status (małżeńskie, pozamałżeńskie),
- - imię i nazwisko ojca
- - imię i nazwisko panieńskie matki
- - imiona i nazwiska rodziców chrzestnych oraz ich stan (wykonywany zawód).
- Zapisy w księdze winny obejmować:
- Ponadto wyjaśniono sposób zapisywania dzieci nieślubnych. Dane ojca mógł proboszcz zanotować tylko w takim przypadku, jeśli ten osobiście przyznawał się do ojcostwa. Oświadczenie matki nie było wystarczającym dowodem w takiej sprawie.
- 1812.04.27 - Dekret kancelarii nadwornej o zapobieganiu nieprawidłowościom w metrykach chrztu
- Wprowadził nowelizację przepisów w zakresie chrztów. Uściślił zasady związane z zapisywaniem chrztu w sytuacji podwójnego chrztu tj. chrztu z wody i chrztu uroczystego. Nakazano odnotowywać datę pierwszego chrztu, a w późniejszym terminie wpisywać informacje o rodzicach chrzestnych.
- 1813.10.21 - Dekret kancelarii nadwornej o prowadzeniu ksiąg urodzonych wraz z instrukcją.
- Wprowadził obowiązek wpisywania daty chrztu.
- Normował problematykę wiarygodności nazwisk rodziców (zeszyt 03, wyszukiwarka str. 35/272)
- 1814.01.13 - Dekret kancelarii nadwornej o wpisywaniu nazwiska matki nieślubnego dziecka
- 1825.07.02 - Dekret kancelarii nadwornej o wpisywaniu nazwisk położnej do metryki uirodzenia.
- 1839.04.27 - Rozporządzenie gubernialne o porządnym prowadzeniu metryk
- Przypominało o obowiązku rzetelnego prowadzenia metryk.
- 1886.07.02 - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych o nie wpisywaniu do ksiąg płodów nierozwiniętych.
- Nakazywało wpisywanie do ksiąg płody nieżywe ale w pełni wykształcone. Nie należało notować nierozwiniętych płodów przedwczesnych.
- 1907r. - Reskrypt C. K. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
- Utworzenie nowej rubryki "Uwagi"
- Połączono w jednym zapisie dane dotyczące rodziców chrzestnych i ich zawód
Księgi małżeństw (Liber copulatorium)
- 1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie
- Zapisy w księdze winny obejmować:
- - rok, miesiąc i dzień ślubu,
- - numer domu,
- - imię i nazwisko narzeczonego, jego religię, wiek, stan cywilny (kawaler, wdowiec),
- - imię i nazwisko narzeczonej, jej religię, wiek, stan cywilny (panna, wdowa),
- - imiona i nazwiska świadków i ich stan (wykonywany zawód).
- Zapisy w księdze winny obejmować:
- Podkreślono obowiązek własnoręcznego podpisywania się świadków, lub poprzez postawienie znaku krzyża obok wpisanych ich nazwisk przez umiejącego pisać. Obowiązek ten spoczywał też na kapłanie udzielającym ślubu, który składał czytelny podpis pod uprzednio sporządzonym zapisem.
- 1813r. - Dekret kancelarii nadwornej jaki, w sprawie
- 1817.02.22 - Dekret kancelarii nadwornej o postępowaniu w braku metryki oraz zezwolenia na małżeństwo małoletniego
- Określił zasady postepowania narzeczonych przed zawarciem związku małżęńskiego. Osoba małoletnia musiała uzyskać zgodę na małżeństwo od ojca w obecności dwóch świadków. Oświadczenie takie było odnotowywane w księdze małżeństw i potwierdzone własnoręcznym podpisem lub podpisem innej osoby umiejącej pisać, potwierdzonym przez świadków. Osoba małoletnia, której ojciec już nie żył lub pochodząca np. ze związku nieślubnego, musiała przedstawić dokument wystawiony przez sąd, a zawierający pozwolenie opiekuna i sądu. Taki dokument był załączany i wklejany do metryki ślubu.
- Granica wieku osób małoletnich??
- 1840.11.20 - Rozporządzenie gubernialne o wpisywaniu imion i nazwisk rodowych do metryk ślubów
- Nałożyło obowiązek odnotowywania imion i nazwisk rodowych oraz stanu (sposobu zarabiania na życie) rodziców obojga narzeczonych.
- po 1840r.
- Obowiązek zamieszczanie zapisów o zapowiedziach przedślubnych. Pod każdym zapisem wymagany stał się podpis księdza udzielającego ślubu oraz podpisy swiadków.
- 1868.05.25 - Ustawa o przywróceniu ustawodastwa i
sądownictwa świeckiego w sprawach małżeństw i o warunkowej możlliwości
zawierania małżeństw wobec władz świeckich.
- Proboszczowie otrzymali obowiązek zarejestrowania związku w oparciu o cywilne świadectwo ślubu (więcej zeszyt 03, wyszukiwarka str. 37/272).
- 1882.10.14 - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych L.
10531 o zapisywaniu ślubów świeckich do metryk parafialnych, ogłoszone
okólnikiem Namiestnictwa z 13.03.1883r L. 64490
- Obejmowało przepisy z rejestracji małżeństw mieszanych pod względem religijnym.
- 1907r. - Reskrypt C. K. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
- Utworzenie nowej rubryki "Uwagi"
- Połączono w jednym zapisie dane dotyczące świadków ślubu i ich zawód
Księgi zgonów (Liber mortuorum)
- 1784.02.21 - Patent; jakim sposobem metryka napisana być ma przy oglądaniu trupów.
- 1784.04.07 - Rozporządzenie cesarskie
- Zapisy w księdze winny obejmować:
- - rok,
- - miesiąc,
- - dzień śmierci,
- - numer domu,
- - imię i nazwisko zmarłego,
- - jego wyznanie,
- - płeć,
- - wiek,
- - rodzaj choroby lub przyczyna śmierci, która wpisywana była zgodnie z diagnozą lekarza.
- Zapisy w księdze winny obejmować:
- 1796.10.21 - Rozporządzenie o porządku oględzin zmarłych.
- Informacje o dacie śmierci i przyczynie zgonu proboszcz wpisywał w oparciu o kartę pośmiertną sporządzoną przez tzw. "oglądacza zwłok".
- lata 20-te XIXw.
- Zapisy rozszerzone o dane dotyczące rodziców lub współmałżonka osoby zmarłej oraz wykonywany zawód.
- 1907r. - Reskrypt C. K. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
- Utworzenie nowej rubryki "Uwagi"
Zabór pruski
- Uzupełnić
- Urzędy USC powołane na mocy pruskiej ustawy z 9 marca 1874, a także ustawy z 6 II 1875 wraz z rozporządzeniem wykonawczym z 14 II 1875, które wprowadziły obowiązek świeckiej rejestracji urodzeń, małżeństw i zgonów oraz organizację urzędów stanu cywilnego i podział na obwody w całej Rzeszy Niemieckiej; rozpoczęły funkcjonowanie od 1 X 1874.
Zabór rosyjski (Księstwo Warszawskie 1807-15, Królestwo Polskie 1815-1916)
- 1826.01.01 - Wprowadzenie Kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego
- Kodeks ten zastąpił :Kodeks Napoleoński". Jego przepisy były stopniowo uchylane nowymi aktami prawnymi w latach 1921-46. W zakresie aktów stanu cywilnego obowiązywały przepisy "Tytułu IV — O aktach Stanu Cywilnego".
- 1836.03.16 (28) - Prawo o Małżeństwie
- Uchyliło przepisy Art. 143-181, 246-259 i 271 Kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego.
- 1837r. - Zmiana podziału administracyjnego z województw na gubernie
- 1867r. - Zniesienia odrębności polityczno-administracyjnej Królestwa Polskiego
- Omówienie stanu prawnego zwiera "Podręcznik dla władz gminnych obejmujący zbiór przepisów i postanowień, obowiązujących władze gminne w Królestwie Polskiem". Na stronach wyszukiwarki 54/453 do 71/453 zawarte są przepisy dotyczące zasad prowadzenia aktów stanu cywilnego. Na szczególną uwagę zasługują ogłoszone wzory poszczególnych aktów str. 68/453 do 71/453. Na str. 73/453 są przepisy dotyczące akuszerek, dalej omawiające problematykę chowania zmarłych.
Okres miedzywojenny
- 1927r. - Rozporządzenie biskupie (diec. Przemyska?)
- Nakazywało odesłanie do archiwum wszystkich rękopisów archiwalnych powstałych przed 1772r., a znajdujących się dotąd w parafiach.
Aktualnie
- Kodeks prawa kanonicznego kan. 108 - obliczanie pokrewieństwa w liniach i stopniach
- Kodeks prawa kanonicznego kan. 109 - powinowactwo
Dyskusja
- Forgen - Ile lat powinni mieć młodzi,aby zawrzeć związek małżeński ?
- WTG"Gniazdo" - Zapowiedzi ślubne
- WTG"Gniazdo" - Kodeks Napoleona
- Genealodzy.pl - Prawo o umarłych (komentarz)
- WTG"Gniazdo" - Zgoda na ślub
- Forgen - Co to za tabela ?
- Genpol - Zapis miejscowości przy akcie ślubu (Sobór Trydencki)
- Forum Latinum oraz Genealodzy.pl
- TGCP - Warsztaty z łaciny
- Forgen - De septum mundi miraclus
- Genealodzy.pl - Ciekawy akt
INSTRUKCJE
Księga chrztów j. polski po 1766r.
Instrukcja w Liber Mortuorum
Prawo powszechne o małżeństwie
PRZYKŁADY
Akt tekstowy
Akty chrztu Raciąż k. Tucholi 1952r. - akty "odtworzone"
- Komentarz i wnioski
- 1. Na zdjęciu pokazano przypadki zapisania w latach 1951-52 aktów chrztu na zasadzie ich "odtworzenia". Procedura ta trwała w latach 1945-57. Przeważająca ilość aktów dotyczy okresu II Wojny Światowej. Był to efekt nie prowadzenia ksiąg w parafii z uwagi na aresztowanie i stracenie księży.
- 2. W wielu wypadkach akty były "odtwarzane" na potrzeby wydania zaświadczenia o chrzcie w celu zawarcia związku małżeńskiego. Ich cechą charakterystyczną jest fakt złożenia przysięgi przez osobę uczestnicząca w ceremonii chrztu.
- Żródło
- Zasoby prywatne
- Materiały do wykorzystania
- Forgen - Prośba o przetłumaczenie (akty chrztu, ślubu i zgonu luteran)
- Forgen - akt urodzenia Christiana Dens w Nowe w roku 1766 (luteranie)
- Forgen - Ponowienie prośby o przetłumaczenie ...
Akt tekstowy, tabele odręczne
- Forgen - Tłumaczenie kilku zwrotów z Liber Baptisatorum
Akt w księdze drukowanej
Akty chrztu Borysław 1882r. - "chaos" w zapisach o miesiącach
- Komentarz i wnioski
- 1. Temat z którego zaczerpnięto niniejszy przykład koncetrował się na problematyce aktów nr 14 i 15 wynikającą z ich indeksacji. Tymczasem na problem należy popatrzeć szerzej, niezależnie od tego czy wyciągnięte wnioski będą miały zastosowanie w niniejszym przypadku.
- 2. Strona zawiera informacje o aktach chrztu dokonnych w różnych miesiącach i tak:
Nr aktu Narodziny Chrzest 13 maj maj 14 kwiecień czerwiec 15 luty czerwiec 16 kwiecień kwiecień 17 wrzesień wrzesień 18 czerwiec lipiec 19 lipiec sierpień
- 3. Należy pamiętać, ze w księgach metrykalnych występuje porządkowanie wpisów wg daty zaistniałego faktu tj. chrztu, ślubu, pogrzebu. W tym przypadku wyraźnie widać zaburzenie tego porządkowania. Ponadto w danym miesiącu występuje tylko jeden akt chrztu. To prowadzi do wniosku, że w tym przypadku nie mamy doczynienia z typowymi wpisami w księdze chrztów. Najprawdopodobniej jest to przypadek "odtworzenia" aktów gdyż pierwotna księga zaginęła lub została zniszczona.
- 4. Dopiero w świetle powyższych ustaleń można interpretować dyskusję w temacie z którego zaczerpnięto przykład. Akty nr 14 i 15 dotyczą chrztów rodzeństwa. Przesądza o tym:
- - zapis w akcie nr 15 - "Rodzice ci sami co wyżej",
- - zapis "Z prawego łoża" obejmujący dwa akty,
- - jednakowy nr domu.
- 5. W kolumnie "Imię" dla aktów nr 14 i 16 są dopiski zawierające informacje o datach zgonu. Takie zapiski wskazują, że stosowne akty zgonu są zapisane w księgach danej parafii.
- 6 Należy odszukać w/w akty zgonu i na tej podstawie ustalić rok urodzenia poszczególnych dzieci pamiętając, że w tamtych czasach wiek obliczao w stosunku do lat nieskończonych. W stosunku do Jana (akt nr 14) umożliwi to ustalenie faktycznego roku jego urodzenia, natomiast dla Kazimierza (akt nr 16) pozwoli na zweryfikowanie roku 1882 jako jego roku urodzenia.
- 7. Reasumując. Przy tak nietypowym sposobie zapisów aktów należy dokonać analizy sąsiednich stron "w tył" i "w przód" celem ustalenia i wyjaśnienia wszelkich nasuwających się wątpliwości i dopiero w oparciu o tak zdobytą wiedzę interpretować poszczególne akty.
- Źródło
- Forgen - kłopot z interpretacją metryki chrztu
- Materiały do wykorzystania
- Forgen - Prośba o tłumaczenie
- Forgen - Łopiennik-prośba o przetłumaczenie
- Forgen - zgon Teresy
4. Wpisy o innych charakterze
- Materiały do wykorzystania
- Forgen - Wpis w księdze
- Forgen - Do tłumaczenia (wyznanie wiary katolickiej, połączone z wyrzeczeniem się "błędów luteranizmu")
- Forgen - Ślub z 1769, Jedlnia (ekstremalne przykłady charakteru pisma; jest także chrzest)
- Forgen - tłumaczenie z łaciny ksiąg sądowych
- Forgen - Prośba o przetłumaczenie dokumentu z Jasnej Góry
- Forgen - Prośba o przetłumaczenie uwagi w kolumnie dispensatio - 1863
- Forgen - Jan Długosz - dzieła wszystkie (tłumacz)
- AGAD - Porady praktyczne
